Hindek nivîskarên kurd û pîrozkirina erebkirinê?
Selîm Biçûk

Pirsa zimên pirseke piralî ye, li hêlekê zanistiyeke serbixwe di nav beşên zanistiyê de, li bin navê “Linguistik” cî digire, li hêla din jî, cihê xwe bi xurtî di bin banê beşên zanistî yên wek  Philologie, Psychologie, Soziologie, Pädagogie, Kommunikation, Computer û gelek beşên zanistiyê yên din de digire. Di xêzên giştî de, hemî ziman cihê xwe di nava rêbaz û lêkolînên zanistî de dibînin. Lê helbet e, her zimanek taybetiyên wî hene, ev taybetî jî, di çarçoveya zanistiya zimên de, dikarin xwe bibînin û pirsgirêkên xwe çareser bikin. Ji bilî aliyê zanistî û rêbazên vî alî, ziman girêdayî komek mirov ku xwe wek netewe nas dikin, dikeve nava liv û pêşveçûnê. Mebest li vir, berjewendiyên netewî û yekîtiya hest, daxwaz û hêviyên gel e. Herweha têkilî û bihevgihana çandî di nava wî gelê xwediyê zimên de. Di vê xalê de, eger em zimanê kurdî destnîşan bikin û di bin hûrkolînên zanistî, dîrokî û siyasî re derbas bikin, em dê bibînin ku gelê kurd bêtir ji her kesî pêdivî bi vê hevgihîştin û berdewamiya têkiliyên kulturî heye. Wek ku em dizanin zimanê kurdî jî, di bin bayê şerên piralî de, para xwe ji wêranî û pişavtinê gelek girtiye.
Di xirecira serrastkirin û yekgirtina zimanê kurdî de, bi taybetî di van demên dawî de, hin dîtin, bîr û boçûnên seyr derdikevin. Kesin şîret û wazan dikin, hin jî, dûrtir diçin û bi awayekî vekirî, bi zanebûn yan bi nezanî, lêdana mirinê, li zimanê kurdî û yekîtiya gelê kurd dixin. Yek ji kesên ku xwe bi pirsa zimanê kurdî re, mijûl dike, birêz Muhsin Ciwamîr e. Birêz Cewamîr, di gotareke xwe de, mîna meleyekî yan jî miftiyekî, di çarçoveya pîrozayî û ramanên dînî de, nêzî yekgirtina alfabêya kurdî dibe û şîretan li kurdan dike. http://www.rojava.net/MihsinCIWAMERI.31.07.07.htm  .
Ji destpêka nivîsê heta bi dawî, nakokî li pey nakokiyê rêz dike. Dixwaze 40 miliyon kurd bigihîne baweriyê ku li (tîpên erebî yên pîroz vegerin). Ji bo ku nakokiyên xwe yên dîrokî û zanistî bi nakokiyeke siyasî bixemilîne, sernivîsa gotara xwe weha aniye: „Mistefa Barzanî çi li ser latînî gotiye?“. Di dawiya gotarê de, dinivîse: „Dilovaniya Xwedê li ser pêşengê kurd Mistefa Barzanî be dema ku di rûniştineke bi Dr. Mustefa Muslim û hevalên wî re got: Ez ticaran napejirînim ku nivîsandina kurdî bibe latînî“.  Bê ku bide xuyakirin, di çi rewşê de, li bin kîjan mercî û çima nemir Barzanî ev axaftin kiriye, bi niyeteke ku cihê pirsê ye, dixwaze dîtinên xwe yên li derî zanistî, yekîtiya netewî û berjewendiyên gelê kurd bide pejirandin. Em vegerin gotara birêz Ciwamîr û xal bi xal moxil bikin. Di destpêkê de, weha dinivîse: „Herkes dizane, ji roja pêşî ku xameyê di nav kurdan de dest bi nivîsandina wêje kir û mejiyê wan vebû, helbet e piştî ku derbasî islamê bûn, mîna hemî gelên islamî tîpên erebî ji bo nivîsandinê bikaranîn ….“.  Birêz Cewamîr ji bîr kiriye, yan jî, dixwaze ji bîr bike ku derbasbûna islamê û pê re çand û zimanê erebî felaket û wêraniya yekem bû li ser çand û zimanê kurdî, di bin siya islamê de, ereban cara yekemîn dest bi erebîkirin û tunekirina çand û zimanê kurdî kirin û peywerê wan yê herî dadmend Omer Bin Alxetab zimanê kesên ku bi kurdî dipeyivî jêdikir. Herweha wek berdewamiya wê erebîkirinê hêja Ciwamîr baş dizane bê Sedam Husên çi kir û çi nekir û di bin eynî rêbaz û bîr û ramanan de. Li aliyê din ev tîpên ku Ciwamîr pîroz dibîne û dixwaze kurd hemî lê vegerin, Sedam Husên bi darê zorê û bi alîkariya Tirkiyê bi kurdên Başûr dan pejirandin.   

Cewamîr weha dewam dike û dibêje: „ Piştî derbasbûna nîv sedsalê di ser alfabêya kurdî ya nû re, mebest ya ku guhertinên dengên taybet bi kurdî li ser hatin kirin, têra pêdivîya nivîsandinê ji bo xwendevan û nivîskar dike. ….“. Gelo çend lêkolînên hêja Ciwamîr li ser alfabêya kurdî ya latînî û ya erebî hene, di hêla Semiotik, Phonetik û Phonologie, zanistiya teknîka computer, ciwanî û aliyên din yên zimanzaniyê de, çend berhevî û bi rêbazên zanistî kirine heta ku bikaribe biriyarê bide ku alfabêya erebî baştir li kurdî dike. Gelo, birêz Ciwamîr dizane ku zimanê kurdî zimanekî Phonetîk e û bikaranîna alfabêya latînî, vî zimanê bêtir di Phonetîkkirinê de bihêz dike, yanî zimanê nivîsandin û axaftinê gelekî nêzîkî hev dike.

Hêja Cewamîr, çiqas bi gotara xwe re diçe, nakokiyên mezintir dicivîne û dixwaze serencama ku berê biriyar li ser daye bi xwendevanan jî, bide pejirandin: „ Danîna diyardeyên dengên latînî yên tirkî li ser tîpên kurdî, ji ber girêdana hin kurdan bi nivîsandina wan, taybetmendiyên dengên kurdî winda kirine û hin ji wan avêtine. Vê yekê lêdaneke zimanî tirkî li ser zimanê gelekî ku ne ji wê çarçoveya zimanî ye kir“. Hêvî dikim ku haya hêja Ciwamîr jê hebe ku dengên latînî ne yên tirkî ne, lê belê piraniya zimanên ji malbata hindo-europî bikar tînin û zimanê tirkî ne ji vê malbatê ye, herweha zimanê erebî jî, ne ji vê malbata zimanan e. Zimanê kurdî, di nav van zimanan de cih digire û dengên wî gelekî nêzîkî dengên wan e û gelekî dûrî dengên erebî ye. Li aliyê din alfabêya C. Bedirxan bi çend salan berî ya tirkî çêbûye, lê ji ber rewşa kurd û Kurdistanê neketiye bikaranînê. Cewamîr gelek mînakan rêz dike, lê mixabin peyvên ku wek mînak dane hemî erebî ne.
Berî ku bi axaftina nemir Barzanî ya me di pêşî de anî zimên, Ciwamîr gotara xwe bi dawî bike, dest bi şîret û wazan dike, mîna: „ Bêguman, kurdên tirkiyê dikaribûn û niha jî dikarin alfabêya Kurdistana federal mîna çekeke çandî û zimanî bihêz li hember serhişkiya Tirkiyê bikarbînin …. Wek sedemeke cudabûna kesayetiya wan ya kurdistanî û taybet …“. Li vir hêja Ciwamîr ji bîr dike ku ew bi xwe jî, naxwaze alfabêya latînî ji bo cudabûna xwe ya kurdistanî û kesayetiya xwe ya taybet li hember erebkirinê ku ji tirkkirinê bêtir felaket bi serê çand û zimanê kurdî de anîye, bikar bîne. Ev nakokiyên seyr ku bîna herêmperestiyê jê difûre, dihêlin mirov gelek xalepirsan li ser van bîr û boçûnan deyne.
Birêz Ciwamîr, girêdana bi tîpên latînî ve ne „evîn“ e û ne jî, „nexweşî“ ye , bêtir, pirsa zanistiya zimên e, ciwaniya zimên e, yekîtiya neteweyî ye, pirsa teknîk û lêhatina latînî li zimanê kurdî ye û dawî dûrketina ji çand û zimanê erebî yê dagîrker û xwedîderketina li kesayetiya kurdî ya resen e. Pirsa dûrketina ji erebkirinê û ber bi mafên mirovan û demokrasiyê ve çûn e. Ev nirxên giranbiha hêja ne ku ji bo wan mirov bibe evîndarê tîpên latînî. Lê dîsa jî, ez bi xwe nabêjim bila tîpên latînî bibin standard. Bila biriyara dawî ya lêkolînên zanistî û berjewendiyên netewî be. Bila xwediyê biriyarê zimanê kurdî bi xwe be, bi hemî zaravayên xwe.
Pirseke bê şirove ez dê di dawiyê de, arasteyî hêja Ciwamîr û kesên ku dixwazin zaraveyekî kurdî li ser yên din bi zorê fermî û standard bikin, bikim: Gelo çi cudahî di navbera vê rêbazê û rêbazên ku doh Sedam, îro Alesed û Tirkiye û îran birêve dibin heye?!